In de kinderopvang is er (gelukkig) tegenwoordig veel aandacht voor gezond eten. Toch hoor je sommige professionals weleens mopperen dat ze het overdreven vinden dat er alleen nog gezond eten op tafel komt. Of dat ‘af en toe een snoepje heus geen kwaad kan’. En dat kan het ook niet, aldus Jaap Seidell. Maar volgens de wetenschapper heeft voeding effect op vrijwel álle ontwikkelingsgebieden van een kind: de fysieke ontwikkeling, de cognitieve ontwikkeling, de emotionele en sociale ontwikkeling, het immuunsysteem en op de motorische vaardigheden. Een behoorlijke lijst dus.

Eerste 1000 dagen cruciaal

‘Die eerste 1000 dagen vanaf de conceptie zijn simpelweg cruciaal voor de ontwikkeling van het lichaam en brein’, legt hij uit. ‘Dat heeft effect op de rest van je leven. Met name in die eerste twee levensjaren wordt heel veel vastgelegd. De groei en ontwikkeling van organen, smaakontwikkeling en voorkeuren, motorische vaardigheden, enzovoort. Deze worden allemaal ontwikkeld in de eerste levensfase en kun je later heel moeilijk “inhalen”.’

‘Een voorkeur voor zoete producten kan al tijdens de zwangerschap en de eerste levensjaren ontstaan’

Voedingsstoffen nodig

En voeding heeft daar een heel groot aandeel in. ‘Je hebt als kind allerlei voedingsstoffen nodig voor die groei en ontwikkeling’, legt hij uit. ‘Denk aan vitamines, mineralen en eiwitten. In de eerste jaren wordt ook je microbioom – de bacteriën, schimmels en gisten in je darmen – vastgelegd; dit is allemaal moeilijk weer te veranderen. Als je bovendien gewend raakt aan veel eten, zul je dat later makkelijker doen. Ook een voorkeur voor zoete producten kan al tijdens de zwangerschap en de eerste levensjaren ontstaan door veel zoete producten en drankjes binnen te krijgen. Of bijvoorbeeld door een kind te troosten of te belonen met snoep. Dit werkt allemaal door tot in volwassenheid. Daarnaast is het goed om stil te staan wat ongezonde voeding doet met spierkracht, coördinatie en energie: oftewel de grove motorische vaardigheden.’

Van immuunsysteem tot mondgezondheid

Zelfs voor een goede nachtrust is gezonde voeding belangrijk, volgens Seidell. ‘Voor een goede nachtrust moet je voldoende serotonine aanmaken. Serotonine bestaat uit allerlei bouwstoffen zoals eiwitten en tryptofaan. Deze kan je lichaam grotendeels niet zelf aanmaken maar moet je uit voeding halen. Hetzelfde geldt voor een sterk immuunsysteem, waardoor je minder snel en minder vaak ziek wordt. Een sterk immuunsysteem bouw je door onder meer vitamine D, K, C en zink. Dit haal je allemaal uit goede, gezonde voeding. En denk ook eens aan het effect van slechte voeding op het gebit van kinderen.’

Mentaal en cognitief

En ja, ook op de cognitieve ontwikkeling heeft voeding een grote invloed. ‘Je hebt allerlei voedingsstoffen nodig voor een goede hersenstructuur; vitamines, eiwitten, omega 3 vetzuren. Heb je een tekort, dan ontwikkelt je brein op een andere manier. Het heeft echt blijvende effecten op je IQ. Er is een oud onderzoek uit Guatamala waarbij er mensen waren die in hun kindertijd slechte granenpapjes vol suiker kregen. Een andere groep kinderen kreeg vitaminesupplementen. Deze groepen kinderen hebben ze jarenlang gevolgd tot in hun volwassen jaren. Degenen die de supplementen kregen toegediend, hadden een hoger IQ. Het heeft dus echt blijvend effect.’

‘het voordeel van de kinderopvang is dat gezond eten in groepsverband vaak goed werkt’

Daarnaast zijn er natuurlijk nog de emotionele aspecten van overgewicht. ‘Dit kan leiden tot een negatief zelfbeeld of problemen met het lichaamsbeeld, wat op lange termijn kan resulteren in angsten of depressie.’

Groentehapjes voor de kleinsten

Kortom: voldoende redenen om kinderen zo gezond mogelijk te laten eten. Tussen de 4 en 6 maanden oud krijgen baby’s meestal hun eerste groentehapjes. Hét moment om zoveel mogelijk groente en fruit te introduceren. Seidell: ‘Op deze leeftijd eten baby’s zo’n beetje alles wel. Smaakvoorkeuren blijven vaak heel erg lang. Dus als een baby op die leeftijd al heel veel soorten groenten eet, is de kans groter dat hij op latere leeftijd ook lekker vindt. Het is goed om als kinderdagverblijf daar scherp op te zijn.’

Kinderen (gezond) laten eten

Helaas zijn nou eenmaal niet alle kinderen dol op broccoli en sperziebonen. Vooral niet als ze het niet gewend zijn. Hoe zorg je dan dat een kind gezond(er) gaat eten? ‘Allereerst: we weten uit ervaring dat dwang niet helpt, dwing dus niet om te eten. Bied het simpelweg steeds opnieuw aan. Uit onderzoek blijkt dat je het soms wel tien keer moet aanbieden voordat kinderen het lusten. Daarnaast is het voordeel van de kinderopvang dat gezond eten in groepsverband vaak goed werkt. Thuis eten de kinderen dan vaak geen groente, maar op het kinderdagverblijf wel, vanwege de “groepsdruk”. Als ze dit op het kinderdagverblijf maar vaak genoeg doen, kan thuis vanzelf gaan volgen. Betrek de kinderen ook bij het klaarmaken van de maaltijden. En voor ouders: zeg niet tegen je kind dat hij of zij geen toetje krijgt als het de groente niet opeet. Want zo gaan kinderen zoet eten als een beloning zien en gezond eten als een straf.’